Reeds in 1977 bedacht landschapsarchitect en kunstenares Anne Mieke Backer het plan ‘Levende huizen’, gebaseerd op de plattegrond en verdieping van een klein rijtjeshuis in Almere Haven. Het duurde tot 1981 voor het project werd uitgevoerd onder de naam “Monument voor een woningwetwoning” op het Noordereiland, ingericht en wel met bank, stoelen, tafels, bedden, televisie enzovoorts, gerealiseerd in diverse haagsoorten (veldesdoorn, buxus, haagbeuk). Het plantmateriaal werd met een roeibootje naar het eiland gebracht, de bruggen waren nog niet aangelegd en de naastgelegen Waterwijk moest grotendeels nog worden gebouwd. De ‘woningen’ zijn bewust op een verhoging gerealiseerd om daarmee het karakter van een monument te onderstrepen.
In 1984 werd de gemeente Almere ingesteld en enkele jaren later droeg de Rijksdienst IJsselmeerpolders het beheer van de eilanden over aan de gemeente. Mede door vandalisme raakte het kunstwerk langzaam in verval.
Ons plan omvat ook restauratiewerkzaamheden aan het groenkunstwerk “monument voor een woningwetwoning”. Na voltooiing zien we graag dat de gemeente bij het monument een informatiebord plaatst met een toelichting en een foto van het oorspronkelijke werk.
Brans Stassen, voormalig stedenbouwkundige van Almere Stad, een van de peetvaders van Almere en kunstambassadeur voor kunst in de openbare ruimte, beschreef de geschiedenis van ‘het monument’ (geplaatst op 7 juli 2022 in het dagblad ‘Almere Deze Week’)
Monument voor een woningwetwoning
Misschien was het wel het allereerste beeld dat voor Almere gemaakt is: een gewone eengezinswoning, de wensdroom waarvoor zovelen uit Amsterdam graag naar de polder verhuisden en nog steeds verhuizen. De doorsnee doorzonwoning met achtertuintje zoals iedereen die kent is een typisch Nederlands verschijnsel dat je over de grens weinig zult tegenkomen.
De vondst van kunstenaar Anne Mieke Backer is het materiaal waaruit ze haar “Monument voor een eengezinswoning” vormgaf, geen klei of marmer maar geschoren hagen. Vanuit de lucht kon je het zien liggen op een eilandje in de Leeghwaterplas. Het bestond uit drie delen, een begane grond compleet met bankstel en TV en een verdieping met twee slaapkamers, plus voor de volledigheid ook maar een vrijgezellenflat erbij.
Nadat het eiland met bruggetjes toegankelijk was gemaakt heeft haar monument de publieke belangstelling niet overleefd. Anne Mieke Backer kwam met een nieuw “Levend huis” bij het Eksternest in Almere Haven. De twee versies van haar beeld die Almere nu kent, illustreren maar weer eens hoe verschillend je met het een kunstwerk kunt omgaan. Kijk naar Griekenland, waar Amerikaanse archeologen een oude tempel helemaal nieuw opbouwden terwijl de Duitsers bij een andere tempel juist de schoonheid van het verval tonen in een arcadisch landschap. Voor Backers eengezinswoning hebben wij in Almere nu zowel het een als het ander. Haar “Levend huis” bij het Eksternest is na de verwoestende buxusmot herrezen en is daar door aanplant van resistente kleinbladige hulst weer als nieuw. Jaarlijks wordt er gesnoeid door vrijwilligers. Voor de uitgegroeide haagbeukenrijen van Backers “Monument voor een eengezinswoning” op het eilandje in de Leeghwaterplas wordt gedacht aan een terughoudende restauratie. Daarmee kunnen we straks in dit romantische bos proeven hoe ook de jonge stad Almere al een eigen geschiedenis heeft.
De ‘muren’ van het monument in veldesdoorn, als moderne ruïne (foto Ben te Raa, 2021)
Nadere info en bronnen over het “Monument voor een woningwetwoning”en over de Leeghwaterplas.
Website ontwerpster Anne Mieke Backer
Artikel van Brans Stassen, kunstambassadeur in dagblad ‘Almere Deze Week’, 7 juli 2022
Het levend huis in Almere Haven (uit het boek: Boomverhalen)
Omroep Flevoland zond op zondag 22 januari 2023 een videobericht uit van Heemschut Almere, waarin de oorspronkelijke en toenmalige staat van genoemd kunstwerk werd getoond